Kripto Varlıklar son yıllarda yalnızca yatırım ve finans dünyasında değil, hukuk alanında da yeni sorunları beraberinde getirmiştir. Özellikle icra hukuku bakımından en önemli sorulardan biri şudur:

Kripto paralar haczedilebilir mi? Haczedilirse nasıl muhafaza edilir ve nasıl paraya çevrilir?

Bu yazıda, Cebri İcra Kanunu Taslağı ışığında kripto varlıkların haczi ve muhafazasına ilişkin düzenlemeleri ele alıyoruz.

Kripto Varlıkların Hukuki Niteliği

Kripto varlıklar; dijital ortamda üretilen, kriptografi ile güvenliği sağlanan ve genellikle blok zincir teknolojisi üzerinde işlem gören dijital değerlerdir.

• Kripto paralar (ör. Bitcoin, Ethereum)
• Tokenlar
• NFT’ler (Non-Fungible Token)

Bu varlıkların parayla ölçülebilir ekonomik bir değeri vardır. Mevzuatta haczi yasaklanan mallar arasında yer almadıklarından, hukuken hacze konu olabilmeleri mümkündür.

Cebri İcra Kanunu Taslağı ile bu tartışmalı duruma ilişkin büyük bir gelişme sağlanmıştır. Cebri İcra Kanunu Taslağı’nın 191. maddesinde “Kripto Varlıklar, Hacze ve Muhafazaya İlişkin Özel Durumlar ve Muhafaza Giderleri” başlığı altında düzenleme yapılmıştır.

a) Kripto Varlıkların Haczi Bakımından

Kripto varlıkların haczi

MADDE 191- (1) Borçlunun, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasındaki tanıma giren kripto varlıkları da haczedilebilir.

(2) Borçlunun, kripto varlık hizmet sağlayıcıları nezdinde saklanan kripto varlıklarıyla ilgili hacizler hakkındaki talepler, münhasıran kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından yerine getirilir. Nakit ve kripto varlıkların bilişim sistemleri vasıtasıyla sorgulanması ve elektronik ortamda haczi hakkında, 156 ncı madde uygulanır

(3) Borçlunun elinde bulunan kripto cüzdan cihazında saklanan kripto varlıkların haczi hâlinde, cihazda saklanan kripto varlıklara erişim bakımından 168 inci maddenin üçüncü fıkrası kıyasen uygulanır. Bu şekilde haczedilen kripto varlıkların saklandığı cihaz icra ve iflas dairesi tarafından muhafaza altına alınmadıkça, bu varlıklar haczedilmiş sayılmaz.

Madde içeriğinde, kripto varlıkların haczine ve paraya çevrilmesine ilişkin esaslar düzenlenmektedir. Hâli hazırda borçlunun kripto varlıklarının haczedilip haczedilemeyeceği, haczedilebilecekse bunun nasıl olacağı ve ne gibi muhafaza tedbirlerine konu olabileceği hususları öğreti ve uygulamada tartışmalıdır. Kripto varlıkların uygulamada nadir de olsa haczedildikleri görülmektedir. Bu çerçevede konu kanuni düzenlemeye kavuşturulmak istenmiştir. Bu sayede borçlunun malvarlıklarını kripto varlıklara çevirerek olası hacizlerden kaçmaya çalışması engellenmiş ve alacaklı ve borçlu arasındaki menfaat dengesi korunmuş olacaktır.

Kripto varlıkların haczi bakımından, kripto varlığın bulunduğu (veya saklandığı) yer dikkate alınarak ikili bir ayrım yapılmıştır. Bu bağlamda, maddenin ikinci fıkrasında; borçlunun, kripto varlık hizmet sağlayıcıları nezdinde saklanan kripto varlıklarının haczi düzenlenmiştir. Bu kripto varlıkların haczine ilişkin talepler, yalnızca kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından yerine getirilecektir. Buna karşılık kripto varlık hizmet sağlayıcıları nezdinde bulunan nakit ve kripto varlıkların bilişim sistemleri vasıtasıyla sorgulanması ve elektronik ortamda haczedilebilmesi hakkı, 156 ncı maddeye göre gerçekleştirilecektir.

Maddenin üçüncü fıkrasında, borçlunun elinde bulunan kripto cüzdan cihazında saklanan kripto varlıkların haczi düzenlenmektedir. Bu kripto varlıkların haczinde 168 inci maddenin üçüncü fıkrası kıyasen uygulanır. Kripto varlıkların niteliği gereği, bunların saklandıkları cihaz icra ve iflas dairesi tarafından muhafaza altına alınmadıkça, bu varlıklar haczedilmiş sayılmayacaktır.

b) Kripto Varlıkların Muhafazası ve Paraya Çevrilmesi Bakımından

Kripto varlıkların muhafazası ve paraya çevrilmesi ise İcra hukukunda farklı bir tartışma konusudur. Cebri İcra Kanunu Taslağında bu konuda da yeni gelişmeler mevcuttur. Kanun Taslağının 192. Maddesinde ele alınmıştır.

Kripto varlıkların muhafazası ve paraya çevrilmesi

MADDE 192- (1) 191 inci maddeye göre haczedilen kripto varlıkların icra ve iflas dairesince muhafazasının şekline ve paraya çevrilmesine ilişkin usul ve esaslar, yönetmelikle belirlenir.

Madde içeriğinde, kripto varlıkların muhafazasının şekline ve paraya çevrilmesine ilişkin usul ve esasların yönetmelikle belirleneceği düzenlenmiştir.

Kripto varlıklar ekonomik değer taşıdıkları için hacze elverişlidir. Cebri İcra Kanun taslağı, alacaklı ve borçlu menfaatlerini dengelemeye çalışmakta ve uygulamada yaşanan belirsizlikleri gidermeyi hedeflemektedir. Bununla birlikte, taslağın hayata geçmesiyle birlikte ikincil düzenlemelerin(yönetmelik) çıkarılması uygulayıcılara yol gösterici olmasıyla önem taşımaktadır.

Sonuç olarak, Cebri İcra Kanun Taslağı, kripto varlıkların haczi ve paraya çevrilmesine ilişkin hukuki belirsizlikleri azaltmayı ve icra hukukunda teknolojik gelişmelerin gerektirdiği düzenlemeleri sağlamayı amaçlayan önemli bir adım olarak değerlendirilebilir.

Av. Şefik ZİROĞLU & Stj. Av. Ahmet Hakan BÜLBÜL